بازشدن پای رانت با واگذاری رایگان نتایج تحقیقات به شرکت ها، حذف شورای عتف از حمایت دانش بنیان ها - اوربیتال نور

به گزارش اوربیتال نور، رییس مجمع تشکل های دانش بنیان معتقد است هر چند که با طرح جهش دانش بنیان اقدام به بازبینی قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان شده است، ولی بعضی موارد در این قانون احتیاج به اصلاح دارد که از آن جمله می توان به ماده 9 اشاره نمود که شورای راهبردی دانش بنیان جایگزین شورای عتف در حمایت از شرکت های دانش بنیان شده، ولی در ترکیب این شورا که نقش سیاستگذاری در این حوزه را دارد، نمایندگان بخش خصوصی دانش بنیان حضور ندارند، ضمن آنکه ماده 6 این قانون احتیاج به اصلاحاتی در واگذاری نتایج تحقیقات دارد تا پای رانت در توسعه فناوری باز نشود.

به گزارش اوربیتال نور، سال 92 بود که اجرای قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان با رویکرد رشد، توسعه و آبادانی کشور و رهایی از وابستگی از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری شروع شد. در زمان شروع اجرای این قانون خانواده دانش بنیان ها کوچک بود، ولی در حال حاضر و با گذشت 9 سال این خانواده توسعه یافته و بیش از 7 هزار شرکت دانش بنیان در زیست بوم فناوری و نوآوری کشور در حال فعالیت هستند. علاوه بر آن بیش از 1200 شرکت خلاق و 6 هزار استارت آپ در کنار پارک های علم و فناوری، مراکز نوآوری، شتابدهنده ها و خانه های خلاق فعال شدند.

بر اساس گزارش وزارت صنعت، معدن و تجارت ایران در بین 188 کشور دنیا رتبه 48 را از نظر تعداد استارت آپ ها کسب نموده است. کشورهای امریکا، هند، انگلستان، کانادا، اندونزی، آلمان، فرانسه، استرالیا، اسپانیا و برزیل در 10 رتبه اول نهاده شده اند.

اما با گذشت این سال ها احتیاج به تصویب قانونی جدید و بازبینی قانون قبلی احساس شد. بر این اساس، طرح حمایت از فراوریات دانش بنیان توسط نمایندگان در مجلس شورای اسلامی مطرح شد و در ماه های گذشته در کمیسیون های آموزش و تحقیقات و صنایع مورد بحث و آنالیز نمایندگان نهاده شد و در نهایت کلیات این طرح در 17 فروردین ماه امسال، در صحن علنی مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید.

امیدهای بسیاری به تاثیرات مثبت این قانون وجود دارد. در حال حاضر کمیسیون آموزش و تحقیقات در حال آنالیز بیشتر این قانون است تا جزئیات بیشتری به کلیات آن اضافه گردد، ولی رییس مجمع تشکل های دانش بنیان با مثبت ارزیابی کردن این قانون، تاکید دارد که می توان مواردی از این قانون را اصلاح کرد.

وی نمونه آن را ماده 9 قانون طرح جهش دانش بنیان دانست که بر تشکیل شورای راهبردی دانش بنیان تاکید دارد، ولی از حضور بخش خصوصی در آن خبری نیست. آنچه که در پی می آید بخش اول گفت وگوی اوربیتال نور با رییس مجمع تشکل های دانش بنیان است که به این شرح است:

قانون مترقی که پس از 10 سال مورد بازبینی نهاده شد

افشین کلاهی در گفت وگو با اوربیتال نور کلیات قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان را برای تقویت این شرکت ها مثبت ارزیابی کرد و گفت: این قانون در سال 1389 ابلاغ شده است و شاید این برای اولین بار در کشور باشد که قانونی بعد از گذشت 10 سال از زمان ابلاغ مورد بازبینی قرار می گیرد تا ایرادات آن رفع گردد؛ قانونی که در نوع خود یک قانون مترقی و مدرن محسوب می گردد.

وی با ابراز امیدواری از اینکه بازنگری برای سایر قوانین موجود در کشور انجام گردد، اظهار کرد: شاید به دلیل پیچیدگی قوانین در حوزه هایی چون اقتصاد این امر (بازبینی) برای سایر قوانین در مجلس شورای اسلامی رخ نداده و عمر بعضی از قوانین بسیار زیاد است.

کلاهی ادامه داد: قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان نسبت به فعالیت های این شرکت ها رویکرد مثبتی دارد و ما معتقدیم که توسعه این شرکت ها تنها راه حل مقابله با اقتصاد نفتی است که سال ها برای کشور وابستگی ایجاد نموده است.

کلاهی به قانون طرح جهش فراوری دانش بنیان اشاره نمود و با تاکید بر اینکه به نظر ما این طرح ایراداتی دارد، گفت: ما این ایرادات را اعلام نموده ایم و در جلساتی که با نمایندگان مجلس داریم نیز این موارد را اعلام خواهیم کرد.

وی با اشاره به رویکرد نمایندگان مجلس شورای اسلامی در زمینه این طرح، خاطر نشان کرد: در جلسات متعددی که با آنها داشتیم، به حرف های نمایندگان بخش خصوصی توجه کردند و با توجه به عملکرد آنها به نظر می رسد که این مذاکرات تاثیرگذار بوده، به گونه ای که طرح اولیه قانون جهش فراوری بسیار تغییر نموده و یک قانون حدود 30 بندی تبدیل به قانون 16 بندی شده و به نظر می رسد که این بار حرف های ما شنیده و به آن عمل شده است.

رییس مجمع تشکل های دانش بنیان با بیان اینکه کمیسیون دانش بنیان مجمع در این زمینه بسیار کوشش کرد، ادامه داد: ولی از نظر ما همچنان مواردی است که می توان به این قانون اضافه و اصلاح کرد که از جمله آن می توان به حضور کمرنگ و یا عدم حضور اتاق بازرگانی ایران در این قانون اشاره نمود.

وی اتاق بازرگانی ایران را نماینده فعالان بخش مالی و فعالان عظیم مالی دانست و گفت: اقتصاد دانش بنیان نمی تواند تا ابد در فضای گلخانه ای بماند و رشد کند و ضروری است این شرکت ها وارد فضای کسب و کاری شوند که فعالان مالی وجود دارند، همانطور که فعالان اقتصاد دانش بنیان بخشی از فعالان اتاق بازرگانی هستند؛ از این رو باید فعالان اتاق بازرگانی در بخش هایی حضور داشته باشند.

ایراداتی که به طرح جهش فراوری دانش بنیان وارد است

کلاهی به بیان بعضی از ایرادات طرح جهش فراوری دانش بنیان پرداخت و ادامه داد: در ماده یک این طرح که بر موضوع سیاستگذاری اشاره دارد، اتاق بازرگانی و نمایندگان بخش خصوصی حضور ندارند.

وی با اشاره به تاکیدات ماده 9 طرح جهش فراوری بر تشکیل شورای راهبری دانش بنیان، یادآور شد: بر اساس این ماده شورای راهبری دانش بنیان جایگزین شورای عالی عتف در قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان خواهد شد که اتفاق خوبی است، ولی در ترکیب این شورا نیز متاسفانه اتاق بازرگانی و یا نمایندگان بخش خصوصی مشارکت ندارند.

کلاهی اضافه نمود: عدم مشارکت در این تشکل اشکالی ندارد، ولی انتظار می رود که نمایندگان چندین شرکت دانش بنیان در آن درج گردد، همانطور که در شورای عالی فضای مجازی نیز افراد حقیقی به انتخاب مسؤولان حضور دارند و انتظار می رود که در شورای راهبری دانش بنیان نمایندگانی از بخش خصوصی حضور داشته باشند؛ چرا که این شورا قرار است درباره بخش خصوصی تصمیم گیری کند و ضروری است حرف های بخش خصوصی در این شورا شنیده گردد.

رییس مجمع تشکل های دانش بنیان ایراد دیگر این طرح را در ماده 2 دانست و در این باره شرح داد: در این ماده یکسری وظایف برای مرکز تحول ریاست جمهوری در نظر گرفته شده است. البته این مرکز یک نهاد قدیمی است و فعالیت آن در حوزه توسعه فناوری مثبت بوده است، ولی به نظر می رسد که معاونت علمی به تنهایی در حوزه دانش بنیان ها وارد شده است.

وی با اشاره به محدودیت های ایجاد شده در ماده 3 این طرح، اظهار کرد: در این ماده محدودیت هایی برای واردات ماشین آلات در نظر گرفته شده است. زمانی که موضوع فراوری را مطرح می کنیم و تاکید داریم که باید مسائل و موانع فراوری برداشته گردد، تصویب قانونی که محدودیت هایی را برای واردات ماشین آلات ایجاد نموده با آن هماهنگ نیست و به نظر می رسد که در این زمینه کم لطفی شده است.

به گفته وی اگر می خواهیم در حوزه فراوری قانونی را تصویب کنیم، برای حمایت از یک بخش مهم مالی کشور نباید برای بخش دیگر محدودیت ایجاد گردد، از این رو به نظر می رسد که این ماده احتیاج به اصلاح دارد و می توان راه حلهای دیگری برای حمایت از فراوری داخلی ماشین آلات در کشور اتخاذ کرد.

رییس مجمع تشکل های دانش بنیان با تاکید بر توان داخلی فراوری ماشین آلات در کشور، ادامه داد: این واقعیت نباید منجر به ایجاد محدودیت برای بخش دیگر گردد.

کلاهی با اشاره به ماده 6 این طرح، اضافه نمود: در این ماده تاکید شده که دانشگاه ها و موسسات پژوهشی مجازند تمام یا بخشی از مالکیت فکری و دستاوردهای پژوهشی و حق بهره برداری را به شرکت ها و مؤسسات دانش بنیان و واحدهای فناور مستقر در مراکز رشد و پارک های علم و فناوری و یا افراد فعال در انجام پروژه اعم از اعضای هیات علمی، دانشجویان و پژوهشگران به صورت رایگان واگذار نمایند که به نظر من این بند می تواند رقابت را از بین ببرد و رانت اطلاعاتی ایجاد می نماید.

وی اضافه نمود: زمانی که بودجه دولتی یک پژوهشگاه و دانشگاه برای انجام کارهای تحقیقاتی به ویژه پروژه هایی با هزینه های گزاف که پرداخت آن از توان بخش خصوصی خارج است، به صورت رایگان در اختیار یک شرکت قرار داده گردد، با توجه به این که تعریفی هم از نحوه واگذاری وجود ندارد و اینکه شرکت دانش بنیان به صورت ماهیتی رابطه خوبی با دانشگاه ها و موسسات پژوهشی دارد، به نظر می رسد که در این تبادل رانت و فساد ایجاد گردد. چرا که افراد دانشگاهی هستند که در پروژه های عظیم مشارکت دارند و می توانند به نحوی دستاوردهای پژوهشی خود را به شرکت ها واگذار نمایند.

کلاهی با بیان اینکه این بند قانونی به طور کلی موضوع خوبی در تبادل فناوری است، اضافه نمود: این بند میخواهد پژوهش هایی که در دانشگاه ها با هزینه های زیادی اجرایی می گردد، ولی متاسفانه دستاوردی ندارد و نتایج آن در دانشگاه ها و موسسات پژوهشی باقی می ماند، این تحقیقات را به نوعی وارد چرخه فراوری و فناوری کند که این هدفگ ذاری درستی است، ولی شکل آن معین نشده و ممکن است رانت را ایجاد کند که احتیاج به طرح آنالیز بیشتری دارد تا همه شرکت ها از مزایای این تحقیقات بهره مند شوند.

ایجاد شورای راهبری دانش بنیان

رییس مجمع تشکل های دانش بنیان با اشاره به تاکید ماده 9 به راه اندازی شورای راهبری دانش بنیان کشور، گفت: به نظر من این بند می تواند در تقویت فعالیت دانش بنیانی کشور یاری کند و معاونت علمی از حالت تنهایی در برابر سازمان های دیگر در آید و وظیفه خود را بهتر می تواند انجام دهد.

وی اضافه نمود: ولی در این شورا که می خواهد برای بخش خصوصی دانش بنیان تصمیم گیری کند، جای نمایندگان شرکت های دانش بنیان و بخش خصوصی خالی است.

کلاهی تاکید نمود: ما در این سال ها مشاهده کردیم که به حوزه دانش بنیان ها به چه میزان از خلق قوانین و مقررات توسط دولت برای فعالان مالی آسیب وارد شده و در این تصمیم گیری ها نمایندگان بخش خصوصی حضور نداشتند. این اقدام همانند اقدام پزشکی است که بدون معاینه بیمار برای وی نسخه بپیچد و طبیعی است که این نسخه در درمان فرد بیمار بی اثر است.

این فعال حوزه دانش بنیان ها تاکید نمود: حضور نمایندگان بخش خصوصی می تواند به پیشبرد اهداف این قانون یاری کند.