معروف ها و محروم های کتاب های درسی - اوربیتال نور

به گزارش اوربیتال نور، محمود برآبادی با اشاره به نحوه گزینش آثار برای ورود به کتاب های درسی ادبیات، از شاعران و نویسندگانی که بخشی از محبوبیت شان را از کتاب های درسی دارند و از عده دیگری که از این موقعیت تبلیغاتی محروم شده اند می گوید.

این نویسنده ادبیات کودک و نوجوان در گفت وگو با اوربیتال نور، درباره کیفیت کتاب های درسی ادبیات در انتقال غنای ادبیات فارسی و یاری به آموزش زبان و رسم الخط صحیح فارسی به بچه ها و نوجوانان اظهار کرد: از قدیم یعنی از زمانی که نهادی در آموزش و پرورش برای این که کتاب های درسی را برای بچه ها تالیف کند به وجود آمد، استادانی مثل عبدالعظیم قریب، جلال الدین همایی و ... از طرف آموزش و پرورش مامور شدند تا کتاب های درسی سطوح مختلف را تدوین نمایند.

او ادامه داد: بخش مربوط به کتاب های ریاضی، فیزیک و ... خیلی مسئله ای نداشت و بحث بیشتر بر روی کتاب های نظری و کتاب های ادبیات بود. در این قسمت، همواره از همان زمان، مسئولان آموزش و پرورش، چه در رژیم قبلی و چه در نظام فعلی، سعی شان بر این بوده است که نوعی از کتاب های ادبیات را تدوین نمایند که بیان گر ادبیات رسمی کشور باشد، چه به لحاظ طرز تفکر، چه به لحاظ رسم الخط و چه به لحاظ قواعد دستوری. همواره این وجه وجود داشته؛ کتاب هایی که در حوزه آموزش کودک و نوجوان در مدرسه ها هست باید به لحاظ قواعد دستوری و ارزش های ادبی شاخص باشد و آن شرایط آزادی که در کتاب های غیردرسی وجود دارد، نباید در این ها وجود داشته باشد؛ این تفکری بوده که همواره توسط دولت و مسئولان آموزش و پرورش بر آن تاکید می شده است. برای همین تالیف نمایندگان سراغ کتاب ها، شعرها و داستان هایی می فرایند که مورد تایید کامل آن گروه تالیف باشد و هیچ گونه شک و شبهه ای بر آن وارد نباشد.

برآبادی سپس به سال های آغازین گرایش شاعران به شعر نیمایی اشاره و اعلام کرد: مثلا در همان زمان که تازه شعر نو آمده بود و نیما یوشیج و پیروانش شعرهای نو می سرودند، مولفان کتاب های درسی ادبیات حاضر نبودند شعرهای نو را در این کتاب ها چاپ نمایند و معتقد بودند این شعرها بیان گر ادبیات کلاسیک و خالص ما نیست چون آن ها اغلب دانشگاهی بودند، البته متفکر و باسواد، ولی به لحاظ خاستگاه شان که دانشگاه بود، همواره با ادبیاتی که در جامعه رواج داشت فاصله داشتند.

نویسنده حماسه کوچی همچنین گفت: کتاب هایی که در زمینه ادبیات و شعر تدوین و تالیف می شد، به سختی در کتاب های درسی استفاده می شد. این میزان گاهی بر اثر فشاری که در افکار عمومی بود کمتر و گاهی بیشتر می شد. در اوایل انقلاب کتاب های درسی دوره قدیم همه مورد تجدید نظر نهاده شد و کنار گذاشته شد و سازمان برنامه ریزی و تالیف کتاب های درسی بر اساس معیارهای جدیدی تالیف کتاب ها و متونی را که صددرصد مورد تاییدشان بود آغاز کرد، چه به لحاظ نگاه اخلاقی به کودک و نوجوان و چه به لحاظ قواعد دستوری و مضامینی که ممکن بود در این کتاب ها بیاید.

محمود برآبادی اضافه کرد: نتیجه این شد که کتاب ها در حدود دو، سه دهه فاقد ادبیات مرسوم و رایج کشور بود (یعنی دهه 60 تا یک دهه پیش). در آن کتاب ها از افرادی که مورد تایید بودند، مطالبی انتخاب و گنجانده می شد و به سراغ ادبیات غیررسمی که در جامعه وجود داشت نمی رفتند؛ درحالی که نویسندگان و شاعران دیگری هم وجود داشتند و آثارشان مجوز داشت و در جامعه بود، اما به سراغ آن ها نمی رفتند، چون فکر می کردند آن چه دانش آموزان باید یاد بگیرند، مطالب شسته ورفته و منزهی باید باشد و نباید ایرادی بر آن ها وارد باشد. به تدریج افکار عمومی باعث شد تا فضا کمی تغییر کند و آثار بعضی از کسانی که مورد قبول ایشان نبود یا اصطلاحا دگراندیش بودند هم در کتاب های درسی جا گرفت.

او با بیان این که الان دوباره باز آغاز به منزه کردن کتاب های درسی نموده اند، اظهار کرد: مطالبی را که از نظر خودشان ممکن است برای بچه ها مفید نباشد، با مطالبی که خود انتخاب می نمایند جایگزین می نمایند، و اتفاقی که افتاده و سروصدای بعضی از نویسندگان را درآورده، به خاطر این است.

برآبادی مشارکت شاعران و نویسندگان کودک و نوجوان را در تدوین کتاب های درسی خیلی کم دانست و در این باره اعلام کرد: آن هایی هم که هستند، کسانی هستند که کاملا مورد تاییدند، اغلب در مجلات رشد که مخصوص آموزش و پرورش است کار نموده اند یا به نوعی مورد تایید بوده اند. آثار بیشتر شاعران و نویسندگانی که خارج از این حوزه بوده اند در این کتاب ها چاپ نمی گردد، دلیلش این است که می گویند کتاب های درسی با تیراژ خیلی زیاد در میان دانش آموزان توزیع می گردد و وقتی اثر کسی در آن می آید، این نوعی تبلیغ برای نویسنده یا شاعر است، که این درست هم هست. کسانی که آثارشان در این کتاب ها چاپ می گردد، بخشی از معروفیت شان برای این بوده است که آثارشان در کتاب های درسی چاپ شده و بچه ها این ها را می شناختند و اگر می خواستند کتابی هم بخرند، به سراغ کتاب های این ها می رفتند. افراد دیگری که خارج از این دایره بوده اند از این موقعیت تبلیغاتی محروم شده اند. هنوز هم همین طور است.

این عضو انجمن نویسندگان کودک و نوجوان در انتها گفت: وقتی شعری از یک شاعر در کتاب درسی چاپ می گردد، برای او به لحاظ تبلیغاتی نوعی اعتبار است که آثارش معروف می گردد و حتی ناشران هم ترجیح می دهند کتاب های این ها را چاپ نمایند چون می گویند که آثار این ها صددرصد مورد تایید است و این که اگر آموزش و پرورش یا جاهای دیگر بخواهند کتاب بخرند، از میان این ها می خرند و سوم این که این کتاب ها در بازار هم پرفروش خواهند شد.